Қазақ халқы ертеден-ақ ел ішіндегі татулық пен өзара түсіністікті жоғары бағалап, «Бітімге келгеннің ұпайы түгел», «Дауласқанды – ел табыстырады» деп бекер айтпаған. Кез келген даудың шешімі бейбіт жолмен табылған жағдайда, ол тек тараптардың емес, бүкіл қоғамның игілігіне айналатыны сөзсіз.
Қазіргі таңда еліміздің сот жүйесінде медиация институтының маңызы артып келеді. Медиация – бұл тараптар арасындағы дауларды сотқа жеткізбей немесе сот отырысы барысында өзара келісім арқылы реттеудің тиімді тетігі. Бұл әдіс азаматтардың құқықтарын қорғап қана қоймай, олардың арасындағы қарым-қатынасты сақтап қалуға, қоғамдағы татулық пен тұрақтылықты нығайтуға бағытталған.
Медиацияның басты артықшылығы – уақыт пен қаржыны үнемдеу, сондай-ақ дауласушы тараптардың өз еркімен мәмілеге келу мүмкіндігі. Сот шешімінен айырмашылығы, медиация нәтижесінде қабылданған бітім – өзара түсіністік пен сенімнің жемісі. Бұл тұрғыда тараптар өз мәселелерін бір-бірін кінәламай, ортақ мүддеге сай шешуге тырысады.
Шу аудандық сотында соңғы жылдары бітіммен аяқталған істер саны артып келеді. Мысалы, азаматтық дауларда – борыштық міндеттемелер, отбасылық мәселелер, көршілер арасындағы түсініспеушіліктер; ал қылмыстық істерде – жеңіл және орташа ауыр қылмыстар бойынша тараптар татуласып, залалдың өтелуі қамтамасыз етілуде. Мұның барлығы сот жүктемесін азайтып қана қоймай, қоғамда бейбітшілік пен өзара құрметті нығайтуға септігін тигізуде.
Сот тәжірибесі көрсетіп отырғандай, татуласу арқылы шешілген дауларда тараптардың өкіну, өкпе-наз ұстау деңгейі төмен болады. Ал керісінше, дау сот үкімімен аяқталған жағдайда тараптардың бірі өзін жеңілген сезініп, әлеуметтік қатынастарда араздық сақталып қалуы мүмкін. Сол себепті судьялар мен сот қызметкерлері тараптарды өзара келісімге келуге шақырып, медиацияның артықшылықтарын түсіндіруге баса назар аударады.
Медиация – бұл тек заңдық тетік қана емес, сонымен бірге қоғамның мәдени дамуының көрсеткіші. Бір-бірін тыңдай білу, түсіністікке келу және кешіріммен қарау – кез келген өркениетті қоғамның басты құндылықтары.
Бітімге келу арқылы адамдар өзара сыйластық пен сенімді сақтайды, ал қоғамда татулық пен әділдік орнайды. Сондықтан әрбір азамат дау-дамайдың өршуіне емес, бейбіт шешім табуға ұмтылса, елімізде тыныштық пен бірлік салтанат құрады.
Қорытындылай келе, бүгінгі күннің талабы – әр дауды ымырамен шешу мәдениетін қалыптастыру. Сот – соңғы шешім шығаратын орган болғанымен, ең әділ шешім – тараптардың өзара келісімге келуі. Өйткені шын мәнінде бітімге келгеннің ұпайы түгел, ал татулық бар жерде – береке бар.
Шу аудандық сотында медиация институтын дамыту мақсатында тұрақты түрде түсіндіру жұмыстары жүргізіледі. Судьялар мен сот қызметкерлері тараптарға бітімге келудің заңдық негізін, артықшылықтарын және оның болашақтағы оң әсерін түсіндіреді. Сонымен қатар, сот ғимаратында арнайы медиация кабинеті жұмыс істейді, азаматтарға тегін кеңес беріп, дауларды бейбіт шешуге көмектеседі. Бұл – сот төрелігін адамға барынша жақындату бағытындағы маңызды қадамдардың бірі.
Жәния Аубакирова,
Шу аудандық сотының
бас маманы,
сот отырысының хатшысы.
