Иерсиниоз – токсикалық-аллергиялық реакциямен жүретін, көп ошақтылықпен сипатталатын жедел антропозональды ішек инфекциясы. Иерсиниозды қозғалғыш грамтеріс факультативті анаэробты таяқша Yersinia enterocolitica бактериясы тудырады. Иерсиниоздың резервуары, яғни қоздырғыштары негізінен жануарлар: әртүрлі кеміргіштер, мал, үй жануарлары, иттер. Адамдар инфекцияны тарата алады, бірақ адамдардан жұқтыру өте сирек кездеседі. Қалаларда инфекцияның негізгі көзі – кеміргіштер, атап айтқанда олардың эпидемия кезінде эпидемиялық инфекция ошақтарын құрайтын кластерлері болып табылады. Иерсиниоз нәжіс – ауыз механизмі арқылы тамақ және су арқылы беріледі. Термиялық өңдеуден өтпеген жануарлардан алынатын азық-түлік өнімдері, ауру жануарлардың нәжісімен ластанған су көздері инфекцияны жұқтыруға әкеп соғады Сирек жағдайларда байланыс және тұрмыстық заттар арқылы жұғу орын алады.
Адамның иерсиниозға табиғи бейімділігі төмен. Дені сау адамдарда инфекцияның клиникалық түрлері іс жүзінде дамымайды. Иммунитет тапшылығынан зардап шегетін адамдарда, дененің қорғаныс қасиеттерінің айқын әлсіреуіне ықпал ететін созылмалы ауруларға тән, әсіресе балаларда ауыр өтеді. Иерсиниоздың эпидемиялық ошақтары өте сирек кездеседі және көбінесе микробтармен ластанған көкөністерді жаппай тұтыну кезінде пайда болады.
Иерсиниоз асқазан-ішек, жалпыланған және қайталама ошақты формаларға бөлінеді. Ішек иерсиниозының инкубациялық кезеңі 1-6 күн, клиникалық көрініс әдетте бірнеше синдромдармен ұсынылған. Көбінесе жалпы токсикалық синдром байқалады, 38-40 ° C-қа дейін қызу, қалтырау, бас ауруы, жалпы әлсіздік, бұлшықеттер мен буындардағы ауырсыну түрінде көрінеді. Тәбет төмендейді, ауыр жағдайларда орталық жүйке жүйесінің бұзылуы мүмкін. Фебрильді кезең әдетте 7-10 күнге созылады (жалпыланған иерсиниоз жағдайында айтарлықтай ұзарады). Жалпы интоксикацияның асқазан-ішек жолы әдетте диспепсиямен (жүрек айну, құсу, диарея, іштің ауыруы) жүреді.
Егер сізде иерсиниа инфекциясына ұқсас белгілер пайда болса, дәрігермен кеңесу керек. Заманауи клиникалық тәжірибеде иерсиниоз стационарлық түрде емделеді.
Иерсиниоздың асқынулары әртүрлі, бұл органдардың қабыну аурулары (миокардит, гепатит, холецистит, панкреатит), хирургиялық патологиялар (жабысу ауруы, ішек өтімсіздігі, аппендицит, ішек қабырғасының перфорациясы және перитонит), жүйке жүйесінің аурулары ( менингоэнцефалит), зәр шығару жүйесі (гломерулонефрит) және тірек-қимыл аппараты (артрит, остеомиелит) жүйесі. Аурудың әртүрлі асқынулары мен формаларына қарамастан, иерсиниоздың ағымы әдетте жақсы, ал өлім өте сирек кездеседі. Йерсиниа сепсисінің қолайсыз болжамы бар, жағдайлардың жартысында өліммен аяқталады.
Иерсиниозды диагностикалау кезінде қоздырғышты пациенттердің нәжісінен, қанынан, өтінен, зәрінен және жұлын сұйықтығынан бөліп алуға болады, сонымен қатар жұтқыншақтың және қақырықтың шырышты қабатынан жағындылардың бактериялық мәдениетін жүргізуге болады. Қоздырғыш қоршаған орта объектілерінен, заттардан, тамақ өнімдерінен алынған жағындыларда анықталады.
Иерсиниоздың алдын алу жеке бас гигиенасын, оның ішінде тамақ гигиенасын сақтауды, сондай-ақ емдеу мекемелері мен қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарын және тамақ өнеркәсібін санитарлық-эпидемиологиялық бақылауды, су көздерінің жағдайын бақылауды қамтиды. Алдын алу шараларының бірі – елді мекендер мен ауыл шаруашылығы жерлерін дератизациялау болып табылады.
Иерсиниоз төмен температураға жақсы шыдайды, тоңазытқышта 4-6 °C температурада олар өмір сүріп қана қоймай, сонымен қатар азық-түлікте көбейе алады. Иерсиниозды көбінесе «тоңазытқыш ауруы» деп атайды. Бактериялар мұздатуға және кейіннен ерітуге оңай шыдайды, суда және топырақта ұзақ уақыт сақталады, бірақ күн сәулесіне, кептіруге, қайнауға және химиялық дезинфекциялау құралдарына сезімтал. Иерсиниоз ауруының алдын алу үшін қоғамдық тамақтандыру орындарында да, тұрмыста да азық-түлік өнімдерін сақтау және өткізу шарттарын, тағам дайындау технологиясын, сапалы ауыз суды пайдалануды қатаң сақтау қажет. Шикі күйінде тұтынылатын көкөністер мен жемістер мұқият тазалануы керек, содан кейін ағынды сумен шайып, қайнаған сумен күйдіру керек. Салаттар дайындау үшін пайдаланылатын жаңа піскен көкөністер әсіресе мұқият өңделуі керек. Қырыққабатты, сәбізді, пиязды тазалап, жуғаннан кейін қайнаған суға 1-2 минут салып қояды, қырыққабаттың басын ағарту алдында 4 бөлікке бөледі. Шикі көкөністермен жұмыс істеу үшін сізде пышақтар мен ыдыстардың жеке жиынтығы болуы керек. Пісіру алдында қабығы аршылған шикі көкөністерді суда 1,5 сағаттан артық ұстау ұсынылмайды. Винегреттер мен салаттарға арналған көкөністер қабығынан тазартылмаған түрде дайындалады.
Азық-түлік өнімдерін сақтау кезінде (дайын тағамдар шикі тағамдардан бөлек сақталады), сондай-ақ ыдыстарды дайындау технологиясын (жеткілікті термиялық өңдеу) сақтау кезінде «тауардың жақындығы» қағидаттарын қатаң сақтау қажет. Қоймалардың, көкөніс қоймаларының санитарлық жағдайы мәз емес.
Жаңа егінді қабылдау үшін мұқият дайындық қажет: тазалау, көкөніс партияларын әрбір жеткізу алдында жоспарлы дезинфекциялау, сондай-ақ дератизация шараларын жүргізу (кеміргіштерді жою).
Кішкентай балалар иерсиниозға бейім, сондықтан ата-аналар келесі ұсыныстарды орындауы керек:
-балаларды жасанды тамақтандыру кезінде қайнатылған немесе бөтелкедегі суды қолданыңыз;
-балалардың диеталарында қайнатылған сүтті тек қайнатылған түрде пайдаланыңыз;
-тамақтану алдында жемістер мен көкөністерді жуып, қайнаған сумен шайып, мүмкіндігінше қабығынан тазарту керек; көкөніс пюресі дайындағанда, көкөністерді мұқият термиялық өңдеуден өткізіңіз;
-мүмкіндігінше, 1 жасқа дейінгі балалардың үй жануарларымен жақын байланысын болдырмаңыз.
А.Кожанова,
Жамбыл бөлімшелік көліктегі санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасы бас маманы.
