Конституциялық заңдылықты қамтамасыз ету – бұл мемлекеттік органдардың, лауазымды тұлғалардың, қоғамдық бірлестіктердің және азаматтардың Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарының талаптарын дәл және біркелкі сақтауын, орындауын және бұзбауын қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешені.
Конституциялық заңдылықты қамтамасыз етудің
негізгі аспектілері:
* Конституцияның үстемдігі: Конституцияның барлық басқа нормативтік құқықтық актілерден жоғары тұруы және оларға сәйкес келуі.
* Заңдардың үстемдігі: Қабылданған барлық заңдардың Конституцияға қайшы келмеуі және барлық субъектілер үшін міндетті болуы.
* Мемлекеттік органдар қызметінің заңдылығы: Мемлекеттік органдардың өз өкілеттіктерін Конституция мен заңдарға сәйкес жүзеге асыруы.
* Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау: Мемлекеттің әрбір адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын тануы, сақтауы және қорғауы.
* Құқық тәртібін қамтамасыз ету: Қоғамдағы тұрақтылық пен қауіпсіздікті сақтау, құқық бұзушылықтардың алдын алу және жолын кесу.
* Заң алдындағы теңдік: Барлық адамдардың заң алдында тең болуы және ешқандай кемсітушілікке жол берілмеуі.
* Жауапкершіліктің болуы: Конституция мен заңдарды бұзғаны үшін белгіленген жауапкершіліктің болуы.
Конституциялық заңдылықты қамтамасыз етудің
негізгі тетіктері:
* Конституциялық бақылау: Конституциялық Кеңестің нормативтік құқықтық актілердің Конституцияға сәйкестігін тексеруі.
* Сот жүйесі: Заңдардың дұрыс қолданылуын және құқықтардың қорғалуын қамтамасыз ететін сот органдарының қызметі.
* Прокуратура органдары: Заңдылықтың сақталуын қадағалау және қылмыстық қудалауды жүзеге асыру.
* Ішкі істер органдары: Құқық тәртібін сақтау және қылмыстық әрекеттерге қарсы күрес.
* Адвокатура: Азаматтар мен заңды тұлғаларға заңдық көмек көрсету.
* Адам құқықтары жөніндегі уәкіл (Омбудсмен): Адам құқықтары мен бостандықтарының бұзылуына шағымдарды қарастыру.
* Қоғамдық бақылау: Азаматтық қоғам институттарының заңдылықтың сақталуына қатысуы.
Егер сізге нақты бір аспекті бойынша мақала немесе ақпарат қажет болса (мысалы, “Қазақстандағы конституциялық бақылаудың рөлі”, “Адам құқықтарын қорғаудағы сот жүйесінің маңызы” т.б.), сұрауыңызды нақтылап берсеңіз, мен сізге көбірек көмектесе аламын. Сондай-ақ, ғылыми электрондық кітапханалар мен заңгерлік порталдардан іздеу жүргізуге кеңес беремін.
М.Тілеубеков,
Шу аудандық сотының төрағасы.
