Қазіргі адамның өмірі компьютерлермен тығыз байланысты. Ересектер мен балалар жеке және портативті компьютерлерді, сондай-ақ оларды толықтыратын құрылғыларды пайдаланады: принтерлер, сканерлер, модемдер және т.б. жеке және кәсіби, сонымен қатар білім беру мақсатында.
Интернеттің пайда болуымен ол ақпарат іздеудің, іскери қарым-қатынас пен демалудың ең жақсы әдісіне айналды. Жалпы, көпшілігімізге компьютерсіз өмірді елестету қиын. Бірақ көптеген артықшылықтардан басқа, компьютердің жағымсыз жақтары да бар. Оның адам денсаулығына кері әсері де байқалады. Компьютер электромагниттік сәулеленудің әсерімен, көру органдарына, тыныс алу органдарына, бұлшықеттер мен буындарға жүктемемен байланысты көптеген аурулардың көзі болды. Осы қауіп факторларының әрқайсысын толығырақ қарастырайық.
Электромагниттік сәуле
Электр энергиясын тұтынатын немесе өндіретін әрбір құрылғы электромагниттік сәуле шығарады. Бұл сәуле құрылғының айналасында электромагниттік өріс түрінде шоғырланған. Электромагниттік сәулеленуді көру, есту, иісін сезу немесе жанасу мүмкін емес, бірақ ол барлық жерде бар. Сенімді дәлелдер электромагниттік өріс құратын компьютерден қауіп жоқ деп сендіреді. Бірақ бұл мәселе бойынша қолда бар ақпарат түпкілікті жауап беру үшін жеткіліксіз. Сондықтан, өзіңізді қорғаған жөн. Өзіңізді денсаулыққа ықтимал қауіптен қалай қорғауға болады? Ол үшін сізге:
* сұйық кристалды мониторды сатып алыңыз, өйткені оның сәулеленуі электр сәулелік түтігі бар мониторларға қарағанда әлдеқайда аз;
* жүйелік блок пен монитор сізден мүмкіндігінше алыс болуы керек, бөлменің бұрышына радиацияны қабырғаға сіңіру үшін компьютерді орнату қажет;
* кеңселердегі мониторларды орналастыруға ерекше назар аудару керек;
* егер сіз пайдаланбасаңыз, компьютерді ұзақ уақытқа қалдырмаңыз;
* мүмкіндігінше компьютерде жұмыс істеу уақытын қысқартыңыз және әр сағат сайын 5-10 минуттық үзіліс жасаңыз;
* компьютер жерде болуы керек.
Компьютер және көру
Компьютермен жұмыс кезінде адам дисплейдің орналасуымен толығымен байланысты. Сонымен қатар, экрандағы кескін динамикалық түрде жаңартылады, ал төменгі жаңарту жылдамдығы оның жыпылықтауын тудырады. Сонымен қатар, көзге бағытталған көз және көзішілік бұлшықеттер шамадан тыс жүктемеден шаршайды. Миопияның пайда болуына ықпал ететін визуалды шаршау дамиды. Компьютермен ұзақ жұмыс істеу сонымен қатар шоғырлануды қажет етеді, бұл бас ауруы, тітіркену, жүйке жұқаруы мен стресстің пайда болуына әкеледі.
Бұған жол бермеу үшін бірнеше қарапайым ережелерді сақтау керек:
* Мониторға қойылатын талаптар: оның ажыратымдылығы неғұрлым жоғары болса, экрандағы кескін соғұрлым дәл және айқын болады және көзді азырақ шаршатады; монитор көзден кемінде 45 см қашықтықта болуы керек (қолдың ұзындығы);
* Жұмыс орнының жарықтандыруы монитор экранында жарқыл тудырмауы керек, сонымен бірге ол сіз жұмыс істейтін басқа заттарды жақсы көру үшін жеткілікті болуы керек;
* Үнемі көзге арналған гимнастика жасаңыз. Мұнда бірнеше қарапайым жаттығулар бар: көзіңізді 10 секунд жұмсаңыз, 10 секунд тез жыпылықтатыңыз, көзіңізбен бірнеше дөңгелек қимыл жасаңыз, фокусты бірнеше рет өзгертіңіз, көзді жақын жерден алыс жерге аударыңыз;
* Жұмысты мүмкіндігінше жиі үзіп, көзіңізді демалыңыз, әр сағат сайын 10-15 минуттық үзіліс жасаған жөн.
Омыртқа және буын аурулары
Компьютерде көп уақыт өткізетін адамдар көбінесе мойынның, иықтың және төменгі арқаның ауырсынуына, аяқтың шаншуына шағымданады. Бірақ одан да ауыр аурулар бар, карпальды туннель синдромы жиі кездеседі, онда компьютерде тұрақты және ұзақ жұмыс істеу салдарынан қол нервтері зақымдалады.
Компьютерде ұзақ уақыт болуына байланысты омыртқаның негізгі аурулары остеохондроз және омыртқаның қисықтығы болып табылады. Омыртқаның қисаюының себептерінің бірі-компьютерде жұмыс істеу кезінде дұрыс қалыптың сақталмауы. Айта кету керек, омыртқаның қисықтығы адамды тартымсыз етіп қана қоймайды, сонымен қатар ішкі ағзалардың бұзылуына әкелуі мүмкін.
Жоғарыда аталған аурулардың алдын алу үшін:
• Сіздің жұмыс орныңызды дұрыс ұйымдастырыңыз: мониторды тікелей көз алдыңызға қойыңыз, оның жоғарғы нүктесі көздің алдында немесе одан жоғары; жұмыс орындығы орындықтар мен арқалардың реттелетін биіктігімен, шынтақтарымен болуы керек;
• Дұрыс жұмыс қалпын сақтау: «үшбұрыш» ережесі бойынша отыру (үстелдің астындағы тізелер бір дұрыс бұрыш, жамбас пен артқы сызық – екінші, шынтақ буынында бүгілген қолдар – үшінші), жауырын креслоның арқасына тиіп тұру қажет, иықтар төмен түсірілген болуы тиіс;
* Тінтуірмен және пернетақтамен жұмыс істеу кезінде қолдары үстелден жоғары орналасуы тиіс, пернелерді бірқалыпты және күш жұмсамай басу керек;
* Үзіліс кезінде тұрып, созылып, серуендеп, бірнеше жеңіл жаттығулар жасаңыз (басты ию және айналдыру, қол жаттығулары және т.б.).
Тыныс алу органдарының аурулары
Компьютермен ұзақ уақыт жұмыс істеуге байланысты тыныс алу органдарының аурулары негізінен аллергиялық сипатқа ие. Бұл компьютер жұмыс істеп тұрған кезде жүйелік блоктағы монитор мен тақтаның корпусы қызып, ауаға зиянды заттар шығаратындығына байланысты. Сонымен қатар, компьютердің электростатикалық өрісі өкпемізде орналасқан шаңды тартады. Сонымен қатар, жұмыс істейтін компьютер қоршаған ортаны иондайды және ауаның ылғалдылығын төмендетеді. Осы факторлардың әрқайсысы өкпеге де, бүкіл денеге де теріс әсер етеді.
Олардың әсерін азайту үшін: бөлмені мүмкіндігінше жиі дымқыл тазалап, оны желдетіңіз; ылғалдылықты арттыру үшін ашық су ыдысын (мысалы, аквариум немесе сәндік сарқырама) қойыңыз.
Баспасөзде және басқа ақпарат көздерінде жиі пайда бола бастаған ұсыныстарды тыңдауға тырысыңыз сонда компьютермен қарым-қатынасыңыз сіздің денсаулығыңызға зиян тигізбейді.
К.БалҒабаева,
ҚР ДСМ СЭБК Ұлттық сараптама орталығы ШЖҚ РМК
Жамбыл облысы бойынша филиалының Шу аудандық
бөлімшесінің маманы.
