Биыл тәуелсіз Қазақстан Республикасының басты құқықтық құжаты – Конституциямызға 30 жыл толып отыр. 1995 жылғы 30 тамызда бүкілхалықтық референдумда қабылданған Ата Заңымыз елдің демократиялық дамуы мен құқықтық мемлекет құру жолындағы іргетасына айналды.
Конституция және сот билігі
Конституцияның 3-бабында: «Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы – халық» деп көрсетілген. Осы қағиданы басшылыққа ала отырып, сот билігі тәуелсіз тармақ ретінде бекітілді. Конституцияда сот төрелігін тек сот қана жүзеге асырады деп айқын жазылған. Бұл сот жүйесінің мәртебесін көтеріп, заң үстемдігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарды.
30 жылдағы басты реформалар
Отыз жылда сот саласында бірқатар ірі реформалар іске асырылды.
Сот жүйесінің тәуелсіздігі нығайтылды, судьяларды іріктеу, тағайындау және қызметін атқаруына қатысты жаңа стандарттар енгізілді.
Соттарға қолжетімділік артты: электрондық құжат айналымы, онлайн-сот отырыстары, «сот кабинеті» жүйесі енгізілді.
Мамандандырылған соттар құрылды: әкімшілік, экономикалық, кәмелетке толмағандар істері бойынша соттар.
Медиация институты мен татуластыру рәсімдері енгізіліп, қоғамдағы дау-дамайды бейбіт жолмен шешуге мүмкіндік берілді.
Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау тетіктері күшейді, Конституциялық кеңестің орнына Конституциялық сот қайта құрылды (2023 жылдан).
Қоғам сенімін нығайту
Сот жүйесінің әділдігі мен ашықтығы – құқықтық мемлекеттің басты өлшемдерінің бірі. Соңғы жылдары соттардың ашықтығы мен есептілігі артып, онлайн-трансляциялар, статистикалық деректердің қолжетімділігі, азаматтарға арналған сервистер дамып келеді. Бұл халықтың сот билігіне деген сенімін арттыруға бағытталған қадам.
Конституциямызға 30 жыл толуы – тек тарихи белес емес, сонымен бірге өткенді бағалап, болашаққа бағдар жасайтын сәт. Сот саласындағы реформалар заң үстемдігін, әділдікті, азаматтардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз етуге қызмет етіп келеді.
Алдағы жылдары да сот жүйесі демократиялық қоғам талаптарына сай жаңарып, Ата Заңымыздың қағидаттарын толық жүзеге асыруға бағытталатыны анық.
Жібек Тәжібаева,
Шу аудандық сотының судьясы.
